Damarınız kaç yaşında?

Prof. Dr. Hayati Deniz, “damar yaşı” kavramının artık modern tıbbın en değerli göstergelerinden biri olduğunu vurgulayarak, yalnızca kimlikteki yaşın değil damarların biyolojik yaşının da mutlaka değerlendirilmesi gerektiğinin altını çiziyor. Non-invaziv testlerle sadece birkaç dakika içinde belirlenebilen damar yaşı, kişinin kalp-damar hastalıkları riskini öngörmede önemli bir araç olarak öne çıkıyor.

Damar yaşının önemine dikkat çeken Prof. Dr. Hayati Deniz, “Damarınız kaç yaşında sorusuyla daha önce karşılaştınız mı? Kadınlara yaşını sormak genel olarak biraz kaba olabilir ancak damar yaşını sormak bilakis hoş karşılanabilir. ‘Acaba ben mi yaşlandım yoksa damarlarım mı yaşlı doktor bey?’ sorusuna, ‘Yaşınız ilerlese de damarlarınız hala çok genç’ demek hep en büyük arzum olmuştur. Daha önceki yazılarımızda sizlere damar sağlığının en önemli göstergelerinden birisi olan Endotel fonksiyonu ve disfonksiyonu hakkında bilgilendirme yapmıştık. Bu yazımızda ise sizlere ‘damar sağlığımızı nasıl değerlendirebiliriz’den bahsetmek istiyorum” diye konuştu.

Kısacası damarlarımız kaç yaşında?

Damar yaşının sadece 10-15 dakikada öğrenilebileceğini söyleyen Prof. Dr. Deniz, şunları kaydetti: “Bazen bir damarımızda tıkanıklık olduğu tespit ediliyor ve sadece oraya işlem yapılıyor, sonrasında bir takım ilaçlarla takipler başlıyor. Oysaki diğer damarlarınızın sağlıklı olup olmadığını öğrenmeniz mümkün. Maalesef damarlarımızın yaşı her yerde aynı, sadece bir bölümünde damar elastikiyeti yeterli olmadığı ve o bölümde hastalık daha kritikleştiği için oraya işlem yapılıyor ancak damar hastalığı işlem yapılan damarın diğer bölümlerinde de devam edebilir. Buradan çıkarım yapacak olursak damar sağlığımızı yani damar yaşımızı korumak elimizde.

Damar sağlığını korumak ve damarların ömrünü uzatmak yalnızca kalp için değil vücuttaki tüm doku ve organlar için gereklidir. Saç tellerinden ayak tırnaklarına kadar vücuttaki tüm yapılar damarlar ile beslenir ve canlılığını korur. Vücudun her noktasında yer alan damarların korunması ve genç tutulması tüm organların ömrünü uzatmak için önemlidir. Vücuttaki en büyük ve en değerli organlardan biri olan cilt, damarların genç ve sağlıklı olması durumunda canlılık kazanır ve genç bir görünüme katkı sağlar. Damar sağlığını korumak ve kalp krizi gibi istenmedik olayların önüne geçmek için yirmili yaşlarda bile önlem almak önerilir. Bu önlemler yaşam tarzı değişikliği gibi herkes tarafından uygulanabilecek yöntemleri içerebilir. Kalp damar sağlığını korumak, damarları genç tutmak için; yaş, cinsiyet, genetik faktörler gibi değiştirilemeyen bazı risk faktörleri olsa da değiştirilebilir risk faktörlerine dikkat etmek önemlidir. Sağlıklı bir vücut kitle indeksi, obezitenin önüne geçmek ve şeker hastalığından kaçınmak bu yönde atılabilecek adımların başında gelir. Ama hepsinden önce damar sağlığımızı yani damar yaşımızı öğrenmek gerekiyor.”

Son zamanlarda genç yaşlardaki kalp krizlerine sıkça rastlandığını ifade eden Prof. Dr. Deniz, “Kalp krizlerinin sıklığı 30’lu 40’lı yaşlarda dahi giderek artmakta. Burada önemsememiz gereken ayrıntı maalesef kimlik yaşımız değil damar yaşımız olmalı. Mesela yaşınız 40 ama damar yaşınız 60 olabiliyor. Sonuç olarak da 60-70’li yaşlarda karşılaşılabilecek kalp ve damar hastalığı 30’lu yaşlarda ortaya çıkıyor. Kalp krizi geçiren kişinin damar yaşının 30- 40 değil 60-70 olduğunu bilmeliyiz. Bu damar yaşını öğrenmek yaklaşık 10 dakikalık kısa noninvazif (yani iğnesiz ilaçsız ve radyasyonsuz) birkaç test ile mümkün. Sonrasında damar yaşınızı gösteren rapor veriliyor. Tabii ki bu rapor bir sonuç değil, asıl bundan sonraki yaşamınızda hekimlerin vereceği öneri ve gerekiyorsa tedaviler ile damar yaşınızı daha aşağılara çekmek yani gençleştirmek için hem size hem hekimlere klavuz olacak nitelikte” diye konuştu.

Yapılan testler ile kalp damarlarda tıkanıklık olup olmadığının da belirlendiğini belirten Prof. Dr. Deniz, “Aort damarı, şah damarlar ve ayak damarlarınızda tıkanıklık daralma, damar kalınlaşması olup olmadığı tespit edilmekte, yine damar dalga formları ile damar esnekliği, damar sertliği damarda plak  tespit edilerek damar yaşı belirlenmekte ve bunların hepsi de sadece ‘non invasiv’ testlerle yapılabilmektedir. Normalde bacak damarları, kalp ve şah damarlardaki daralma, plak damar sertliği ve tıkanıklıklar anjiografi ile belirlenirken artık bu sistem ile kolayca belirlenip kolayca önlemler alınabilmektedir. Ancak sonuçlara göre ileri bir damar hastalığı mevcutsa daha ileri tetkikler yapılmakta gerekirse kapalı kalp ameliyatına kadar uzanabilecek işlemler uygun görülmektedir” açıklamasında bulundu.

Damar yaşı belirleme yöntemlerinin Avrupa Amerika gibi ülkelerde düzenli aralıklarda yapıldığını belirten Prof. Dr. Deniz şunları kaydetti: “Yapılan bir diğer önemli değerlendirme de kan testleridir. Kan tahlillerinde kalp ve damar sağlığını etkileyen diyabet kolesterol yüksekliği, ürik asit yüksekliği ve homosistein yüksekliği ayrıntılı olarak değerlendirilir. Yine basından takip ettiğiniz, ‘kolesterol iyi mi, kötü mü?’ gibi tartışmaların sizlere çok faydalı olacağını sizlere iletmek istiyorum. Burada ayrıntılarda bakılması gereken testler trigliserit yüksekliğinden ziyade trigliseritin HDL kolesterolüne oranıdır Yine damar endotel sağlığını çok ilgilendiren kan şekeri düzeyleri ve bunu bağlı etkilenen insülin ve HOMA düzeyleri olmalıdır. Ayrıca LpA, Apo B düzeyleri ile Apo B düzeyinin LDL’ye oranları gibi değerlendirmeler klinik olarak daha değerli sonuçlardır. Damar yaşınızı belirledikten sonra önlemleri almak elinizde. Kan tahlillerinde ön görülen riskler geriletilerek hastalığın oluşması geciktirilebilir hatta önlenebilir. Özellikli kan testleri ile mevcut durumunuz ve ileride karşılaşabileceğiniz kalp ve damar hastalıkları için önceden önlemler alınabilir. Damar yaşınızı belirleyeceğimiz damar dalga hızı testleri ile damar sağlığınızın şimdiki durumu belirlenip damar yaşınız size bir rapor çıktı ile verilir.  Bununla beraber damar yaşınızı gençleştirecek öneri tedaviler size düzenli aralıklar ile sunulmaktadır.”

Damar yaşı nasıl belirlenir?

Damar yaşı çoğunlukla ölçümler ve testler yoluyla belirlendiğini söyleyen Prof. Dr. Deniz, kullanılan iki yaygın yöntemi şöyle anlattı:

“Pulse Wave Velocity (PWV) ölçümü: Nabız-dalga hızı olarak da ifade edilen PWV, kalpten başlayan bir basınç dalgasının arterler boyunca ne kadar hızlı geliştiğini ölçmeye yarar. Daha yavaş bir PWV, arterlerin sertleştiğini ve esnekliğini kaybettiğini gösterebilir. Damar yaşı hesaplaması, bu ölçümle birlikte yapılır.

Kan basıncı ve diğer risk faktörleri: Damar yaşı belirlenirken genellikle kan basıncı, kolesterol seviyeleri, sigara içme alışkanlığı gibi diğer kardiyovasküler risk faktörleri de değerlendirilir. Bu faktörler, arteriyel sağlığın genel bir göstergesi olarak kabul edilir.”

Damar yaşı neden önemlidir?

Prof. Dr. Deniz, damar yaşının önemine dair önemli bilgiler verdi:

“Arteriyel sağlık değerlendirmesi: Damar yaşı, arteriyel sağlıkta yaşla ilişkili değişiklikleri gösterir. Bu, erken dönemde arteriyel sertliği veya diğer damar hastalıklarının belirlenmesine yardımcı olabilir.

Risk değerlendirmesi: Damar yaşı hesaplaması, kişinin kalp-damar hastalıkları riskini değerlendirmede önemli bir rol oynar. Yüksek damar yaşı, kalp krizi, inme gibi olayların riskini artırabilir.

Sağlık önlemleri ve tedavi: Damar yaşı belirlenmesi, sağlık uzmanlarının kişiye özgü tedavi ve önlemler önermesine yardımcı olabilir. Örneğin, yaşam tarzı değişiklikleri veya ilaç tedavisi gibi.”

Prof. Dr. Hayati Deniz son olarak şunları söyledi: “Sonuç olarak, kalpten çıkan damarlarımız tüm vücudunuza yayılır ve içerisindeki kanı tüm doku ve hücrelerimize taşır. Yani bazen görünce hoşlanmadığımız kan damarlarımız aracılığı ile tüm doku ve hücrelerimize yaşam veren en önemli organlarımızın başında gelmektedir. Kanı ileten kalp ve damar sağlığı da bu nedenle çok önemlidir. Damar yaşı da damar sağlığının en önemli belirtecidir. Damar yaşını ve sağlığını korumak gerçek bir gençlik çeşmesidir. Hepinize sağlıklı güzel günler diliyorum.”