Sağlıklı çocuk takibinde ilk iki yaş önemli

Her çocuğun özellikle  ilk iki yaşta düzenli sağlık kontrolüne götürülmesi gerektiğini vurgulayan Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Ferhan Çetindağ Akbaş, çocuğun zihinsel, sosyal,  duygusal ve fiziksel açıdan sağlıklı büyümesi için sağlam çocuk takibinin önemine dikkat çekti.

Kliniğinde aynı zamanda annelere emzirme eğitimi verdiğini; çocuğa özel uyku, beslenme ve oyun planı oluşturduğunu belirten Dr. Ferhan Çetindağ Akbaş, çocukların sağlıklı gelişimlerinde ailenin bilinçli olmasının da önemli etken olduğunu vurguladı.

Sizi tanıyabilir miyiz?

Doğma büyüme Gaziantepliyim. Akyol İlköğretim Okulu’nun ardından Gaziantep Anadolu Lisesi’nde okudum. Adana Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi’ni bitirdikten sonra ilkokuldan itibaren hayalim olan çocuk doktoru olmak için ‘İstanbul’un çocuk fabrikası’ olarak tabir edilen, günde 80’e yakın doğumun olduğu Bakırköy Kadın Doğum ve Çocuk Hastanesi’nde pediatri ihtisasımı tamamladım. Daha sonra mecburi hizmetimi, Siirt Kadın Doğum Hastanesinde çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı ve başhekim olarak tamamladım. İhtisas esnasında Açık Öğretim Fakültesinde Sağlık Kurumları İşletmeciliği eğitimi aldığım için hekimlik yanında işletme deneyimi de edinmiş oldum. Mecburi hizmet sonrası Gaziantep'e döndüm ve 12 yıl özel bir hastanede  çalıştım. Daha sonra kendi kliniğimi açtım. Hastalarıma 3 yıldır kendi kliniğimde hizmet veriyorum. Boş zamanlarımda gezmeyi ve fotoğraf çekmeyi seviyorum. GAFSAD Fotoğraf Derneği’nde fotoğraf eğitimi aldım ve gezilerine katıldım. Özellikle çocuk, kadın ve yaşlı fotoğraflarından oluşan bir arşivim var. Şimdi, yine bir fotoğraf ve gezme sevdalısı olan eşimle beraber yurt içi ve yurt dışı fotoğraf çekimlerine gidiyoruz. Sevgili Alper Türedi’nin kurmuş olduğu, özellikle kanser hastalığı ile savaşan çocukların dileklerini gerçekleştiren Bir Dileğim Var Derneği’nin Gaziantep temsilcisiyim.

Uzmanlık alanınızın kapsadığı hastalık ve tedaviler hakkında genel bir bilgi verir misiniz?

Genel pediatri uzmanıyım ama kliniğimde özellikle sosyal pediatri üzerine çalışıyorum. Özel hastanelerde süre kısıtlılığı nedeniyle pek vakit ayrılamayan sağlıklı çocuk takibi üzerine yoğunlaştım. İlk 2 yaş özellikle beyin gelişiminin en hızlı olduğu dönem olduğu için bu dönemin çok iyi değerlendirilmesi gerekiyor.

Yenidoğan döneminde, annelerimize emzirme eğitimi ve emzirme destek sistemlerini kliniğimdeki özel emzirme odasında anlatıyorum. Uyku rutinleri ve beslenme düzeninin oluşturulması, anne–bebek arasında güvenli bağlanmanın sağlanması, bebeği travmatize etmeden emzirme sonlandırılması, çocuklarda aromaterapi, 2 yaşından itibaren anne ile çocuk arasında güvenli ayrışmanın sağlanması, çocuklarda duygu durum değerlendirilmesi ve theraplay oyunları, tuvalet alışkanlığı kazandırma konusunda özel eğitim ve sertifikalarım var.

Özellikle ilk 2 yılda, her çocuğa ve aile dinamiklerine özel uyku, beslenme, oyun planı hazırlayarak rutin oluşturuyorum. Bu şekilde, çocuğun fiziksel, dil ve sosyal gelişimini destekliyorum. Ek gıdaya geçiş sürecinde  kendi kültürümüze uygun yemek tarifleri ve yeme planı ile çocuğun sağlıklı yeme alışkanlıklarını oluşturuyorum. Yine yeme bozukluklarında sebebe yönelik yeme korkusu, seçici kaçıngan yeme bozukluğu, duyu bütünleme bozukluğu gibi konularda tedaviler planlayarak aile ile beraber farklı tatlar deneyimleme oyunları ile bu durumu düzeltmeye çalışıyoruz.

En sık karşılaştığınız çocuk hastalıkları hangileri?

Her mevsimde farklı hastalıklarla karşılaşmakla birlikte mevsim geçişlerinde alerji, bronşit; sonbahar ve kış mevsiminde viral-bakteriyel alt ve üst solunum yolu hastalıkları, orta kulak enfeksiyonları, yazın özellikle rotavirüs, adenovirüs, norovirüs kaynaklı ve dizanteri gibi bağırsak hastalıkları; yine kreşe başlayan çocuklarda sık üst solunum yolu ve idrar yolu enfeksiyonları ile karşılaşıyorum.

Ebeveynler hangi belirtilerde mutlaka bir uzmana başvurmalı?

Her çocuk  ilk 2 yaşta düzenli sağlık kontrolüne götürülmeli. Özellikle ilk 3 ayda en ufak bir hastalık belirtisinde çocuk doktoruna başvurulmalı. Az bir öksürük, hafif ateş, emmede azalma bu yaş grubunda ciddi bir hastalığın belirtisi olabilir.

Biraz daha büyük çocuklar için ise yüksek ateş, kusma, ishal, beslenememe, karın ağrısı, idrar miktarında azalma, aşırı halsizlik, bitkinlik, dalgınlık, uykuya meyil, şiddetli baş ağrısı, aşırı öksürük ve nefes almada güçlük, göğüs ağrısı, ciltte oluşan kızarıklık ve döküntü durumunda hekimine başvurulması gerekir. Hafif öksürüğü ve ateşi olan bir çocuğun öncelikle ateşinin düşürülmesi, beslenmesine ve sıvı desteğine dikkat edilmesi önemlidir. Boğaz ağrısının şiddetlenmesi ve uzun sürmesi, öksürükle koyu balgam gelmesi veya öksürüğün 10 günden uzun sürmesi, 38°c üzerinde ve birkaç günden uzun süren ateş, göğüs ağrısı, sık nefes alma, yutma güçlüğü, sıvı gıda alamama, kulak ağrısı, uyuklama hali, boyunda ağrılı şişlikler, dudak, deri veya tırnaklarda morarma belirtilerinden herhangi birinin görülmesi halinde doktora başvurulmalı.

Ebeveynlere, çocuklarının sağlıklı olması ve bağışıklıklarının güçlü olması konusunda ne önerilerde bulunmak istersiniz?

Düzenli bir uyku hepimiz için şart. 9 yaş altı çocukların en geç 21.00’de, 9 yaş üstü okul çocukların  en geç 22.00’de uyumuş olması gerekiyor. Büyüme hormonu uykuda salındığı ve uyku hormonu olan melatonin bağışıklık sitemini güçlendirdiği için uyku büyüme ve sağlıklı olmak için çok önemli. Annelerimizin söylediği, ‘uyusun da büyüsün’ ninnisindeki gibi uyumayan çocuk hem büyümez hem bağışıklığı gelişmez hem de aşırı uykusuzluk hiperaktivite bulguları oluşturur.

Sağlıklı beslenme tabii ki olmazsa olmazımız. ‘Ne yersen O’sun’ mottusu şu anda çok popüler. Mevsim sebze meyveleri ile yeterli protein, karbonhidrat  ve sağlıklı yağ desteği ile katkı maddelerinden, pestisitlerden arındırılmış gıdalarla beslenme sağlıklı bir beden için gerekli. Her çocuğun yaptığı bir spor mutlaka olmalı. Aktif spor sadece beden sağlığı için değil yaşamda bir disiplin oluşturmak için, hızlı düşünme ve karar verme yeteneğini arttırmak ve  dijital ortamdan uzaklaştırmak için de gerekli.

En çok sorulan sorulardan biri olan bir konuya açıklık getireyim; vitamin ve takviye gıda kullanımı çocuğa, çocuğun ihtiyaçlarına göre düzenlenmeli. Ülkemizin bulunduğu enlem boylam  sebebi ile D vitaminini koruyucu dozda öneriyorum. Balık yağı için farklı görüşler var, çocuğunuz haftada 1-2 kez balık  yiyorsa gerek yok, yemiyorsa  balık yağı  ya da ceviz ile desteklenebilir. Hastalıklardan korunmak için aşılarının mutlaka yapılması ve özellikle el yıkama alışkanlığının küçük yaştan itibaren kazandırılması gerekir.

Çocuklar hangi sıklıkla doktor kontrolüne götürülmeli?

İlk 6 ayda her ay, 6-12 ay arası 3 ayda bir, 1- 3 yaş arası 6 ayda bir ve 3 yaşından sonra yılda bir kez kontrollere gelmesini öneriyoruz. Sağlıklı çocuk takibi  hastalıkların önlenmesi,  hastalıklara erken tanı konulması ve erken dönemde tedavi edilmesi; çocuğun zihinsel, sosyal,  duygusal ve  fiziksel açıdan sağlıklı büyümesinin takibi için çok önemlidir. Bu kontrollerde büyüme ve gelişmelerini izleyip, aşılarını yapıyoruz, aileye çocuk sağlığı, beslenme ve bakımına yönelik eğitimler veriyoruz.

Uyku, beslenme, tuvalet eğitimi gibi konularda uzman yardımıyla düzen sağlanabilir mi? Bunun için kaç yaş önemli?

Uyku ve beslenme öğretilebilir. Hiç bir çocuk düzensizliği, belirsizliği sevmez. Uyku ve beslenme düzenini doğumdan itibaren planlıyoruz. Uyku eğitimine 4. aydan itibaren başlarken uyku terapisi doğduğu andan itibaren başlıyor. Ben kliniğimde uyku terapisi uyguluyorum. Uyuyan bebek mutludur, uyuyamazsa uykusuzluğa bağlı stres ağlama ve hiperaktivite olarak karşımıza çıkar. Maalesef ülkemizde uyku önemsenmiyor gecenin geç saatlerinde ebeveynleriyle sokakta gördüğümüz çok çocuk var.

Kliniğimizde, yenidoğandan itibaren ağlatmadan uyku terapisi  ve beslenme rutinleri oluşturuyoruz. Çünkü uyku ve beslenme beraber düzelir, beraber bozulur. Bebeğin biyolojik ritmi ve uyanma saatine göre, her ayın uyanıklık süresi göz önünde bulundurularak, her bebek için ona özel plan oluşturuyoruz. Uyku rutini olan bebek ve çocuk kaliteli uyur. Uykusu güzel olan çocuğun beslenmesi de güzel olur. Tuvalet eğitimini ise çocuğun  nörolojik ve fiziksel olgunluğu göz önünde bulundurarak 2 yaştan itibaren anlatıyorum.

Aşı ve testlerin önemi konusunda neler söyleyeceksiniz?

Aşı, bir çocuğun sağlık hakkının temel bileşeni ve koruyucu hekimliğin olmazsa olmazıdır. Aşılar hem bireyi hem toplumu korur. Aşılar ile bulaşıcı hastalıkların ve salgınların önüne geçilmiştir. Türkiye’de aile hekimliklerinde Hepatit B, Hepatit A, verem, difteri boğmaca, tetanoz hemofilius influenza, pnomokok,  çocuk felci, kızamık, kızamıkçık, kabakulak,  suçiçeği aşısı ücretsiz olarak yapılmaktadır. Rotavirüs, meningokok  acyw, meningokok B, 4 yaş suçiçeği,  HPV aşısı ve grip aşıları özel aşılar olup aile ile koordinasyon içinde kliniğimizde uygulanmaktadır.

Çocuklarla özellikle hasta olduklarında iletişim kurmak oldukça zordur. Siz bu konuda neler söyleyeceksiniz?

Hasta iken hepimiz biraz huysuz oluruz. Birileri nazımızı çeksin, bizimle daha çok ilgilensin isteriz. Bu durumda gerek hekimin gerek anne babanın tolerans penceresini genişletmesi gerekir. Hasta iken bir de hiç görmediği birisi tarafından muayene edilmeye çalışılması çocukta kaygı ve stresi artırır. Ancak  çocuk, sizi hasta olmadığı dönemde görüp tanıdı ise arada  bir güven ilişkisi oluşuyor  ve iletişim kolay oluyor. Tabii çocukla konuşarak iletişim kurabilecek durumda isem ne yapacağımı anlatarak, izin alarak onu muayene ediyorum. Hasta bebek ise anne baba kucağında ya da yanında iken muayene etmeye özen gösteriyorum.

Rutin sağlıklı çocuk takibinde  benim nasıl muayene yaptığımı bilen çocuk gelirken kendi doktor setini alıp, ‘ben de seni muayene edeceğim’ diyebiliyor. Klinik ortamı hastane ortamı gibi değil, ki burada aşı dışında herhangi bir enjeksiyon, serum takma,  kan alma işlemi yapmıyorum. Hasta çocuklar açısından burası  daha güvenli bir liman olarak görünüyor. Biz anne baba ile konuşurken onlar oyun alanında oynuyor ve isterse resim yapıp çocuk kitaplarına bakıyor, ortama biraz alışıyor, Fatma ablamız ile oyun oynuyor. Çocuğun, ‘Doktor sana iğne yapacak, akıllı durmazsan seni doktora götürürüm’ şeklinde korkutulmayan, bilinçli bir ailede yetiştirilmiş olması da işimizi kolaylaştırıyor. Çocukların sağlıklı bir birey olarak gelişimi o kadar çok etkene bağlı ki, bilinçli bir anne baba ile yetişmek çocuk için çok büyük şans. Her çocuğun bu kadar şanslı olmasını dilerim.

Klinikte neler mi yapıyoruz?

*Sağlıklı çocuk takibi, yaşına göre yapılması gereken tetkik, test ve aşıların planlanması.

*18 aydan itibaren M-CHAT otizm tarama testi.

*Yeni doğum yapan annelere Edinburg depresyon ölçeği testi.

*Yenidoğan bebek bakımı beslenme, uyku ve oyun saatlerinin düzenlenmesi.

*Emzirme eğitimi  ve emzirme destek sistemlerinin anlatılması.

*Aile hekemliklerinde uygulanmayan özel aşıların yapılması.

*Yıllık grip aşısı.

*Hızlı beta streptokok testi.

*Covid-İnfluenza, A-influenza B-RSV virüs, adenovirüs,  mycoplazma enfeksiyonlarının tanısı için boğaz sürüntüsü ile hızlı test.

*İştahsız çocuk ve yeme bozuklukları olan çocukların takip ve tedavisi, olası vitamin ve demir eksikliğinin saptanması.

*2 yaş sonrası çocukları travmatize etmeden tuvalet eğitimi.

*Yaşa göre oyun ve oyuncak önerilmesi ve theraplay  oyunları.

*1 ml parmak ucu kanı alarak değerlendirilen  moleküler alerji testi ve alerjik bebek ve çocuk takibi.

*Süt ve yumurta alerjisi olan bebeklerde tanı tedavi ve diyet düzenlenmesi, süt ve yumurta merdivenine uygun diyet açılması.

*Çocuklarda uyku rutinleri ve eğitimi; sallanarak, emerek uyuma gibi yanlış uyku alışkanlıklarının sonlandırılması.

*Çocukluk çağı enfeksiyon hastalıkları takip ve tedavisi.

*Kabızlık problemi olan çocukların takibi.

*Alerjik bronşitli çocukların takibi ve düzenli tedavi programı.

*Emzirmeyi sonlandırma eğitim.

*Gece altını ıslatan çocukların takip ve tedavisi.

*Çocukların fiziksel ve nörolojik büyüme atakları ve bu dönemde yapılması gerekenler.

*Atopik egzama tanı ve tedavisinin planlanması.

Sosyal Medyada Paylaş

GÜLŞAH SERT